کتاب:اینو ہم خدا خوشے؟
نوشتکار: عمران فریق
جاچ:ایم ابراہیم
ہر جمعہ آ دیگرنا وخت آ سیل چکر سنگت آتون اسے دود اس جوڑ مسونے نوشکے والاتیکن۔ ننا ہم ٹولی جمعہ نادے ہرا دا دود ءِ پورئو کننگ تینے آ فرض پُہہ مریک۔ تو دا جار اندا دود نا پوروی کِن سنگت آتا سلہ مسک کہ کیشنگی ناسردار ہوٹل ءِ دیگر ءِ تیرکینا۔ داکان کُل سنگتاک اسے جاگہ ہوٹل کن سرالکُن، اسے سنگت اس کوئٹہ غان بروئی ئس۔ اودے وختی آن پاننگاسس کہ کوئٹہ غان بسُس تو ہموڑے دڑنگس۔ ننا سر مننگ آ ن دم اس گُڈ کوئٹہ والا سنگت ہم سر مس۔ بننگ تون سلام دعا حال حوال آن پد غریب ءِ جوجُک آن بار ورناک شولنگار کہ انت ایسُن اُس کوئٹہ آن، مل داپُتنگ آتے تینا۔ اونا پتُنگ اٹی منہ مستونگی کیک وکوٹغ ناتمغ، منہ کتاب آن بیدس اچ الوآن، اونا پُچ آک ایہن ہُرینگ نا الور۔ دنو خوانندہ نن ہلون کہ کیک وتُمغ آتیٹ کتاب آتےباک اٹ اتوسُن، سنگت پہہ پین کتاب ءُ گڑاس کنتون۔ نن پارین، ’’اوفتے فلال تخ۔ دا مجلس بیدس کتاب آن مرے تو جوان ءِ دیگر پاس ءِ کیشنگی نا ہوٹل ٹی کتاب تو شان تفہ ننےیار۔‘‘
ولے مستونگی کیک آک الِنگ نا ہلور۔ چاہ تون مستونگی کیک آتے نوش کرین داکان پد سنگتاک ہنار شام نا نماز خواننگ کِن۔ ای عزرسے نا سوب آن نماز آن سلیسُٹ اودااومیت اٹ کہ قضائی اٹ الیوا شام نا نماز تینا۔ تنیا تُولوک بےزاری ہرفے کنے موباہل ءِ کشاٹ ولے اوڑان ہم دنو گڑاس دوبتوکے دا وخت ءِ دکہ ایتیو۔ انداڑتون نظر کنا سنگت ناپُتنگ آتما۔ مون ءِ ہمونگ کریٹ۔ کتاباک پلاسٹک اسیٹی زی پہ زی پڑی اسُر۔ ہرااولی کتاب کنے دو بس کنا غمخوار، غمخوار حیات نا پُوسکن بروکا شاعری نا کتاب نوکاپ اس ہرادے ای مالئو خواناسُٹ۔ اوڑان شیف نا کتاب ءِ ہُراٹ تواوعمران فریق ناافسانہ غاتہ کتاب ’’اینو ہم خدا خوشے؟ ‘‘ہسوکا۔ دا کتاب مالو کنا نظر آن تدینگاسس ہرا وڑ وامر تدینگاسس اُستے بتو۔ خیر ہرفیٹ پلاسٹک آن کشاٹ تے کہ ہریو انت لکھانے عمران فریق دا بہانہ ٹی وخت ہم مچے دکہ کُنیک تانک اسکان سنگتاک نماز آن بریر۔
عمران فریق ءِ ایہن براہوئی خوانوک و براہوئی بِنوک کُل جوانی اٹ درست کیرہ۔ فیسبُک آ اونا بھلو کچ اس مہرواناک ساڑی ءُ۔ براہوئی زبان نا (دا دورٹ) مُچ آن گچین آ شعر پاروکاک اونا شعر و باگُل تے پارینو۔ اودے درستی راستی نا غرض افک، پن و شرف تینا لمئی بولی نا خذمت کننگ اٹ ءُ مالوآن باز کٹانے۔ واہم اگہ مختصرپاو تو عمران فریق ننا تینا ہنینا و گچینا براہوئی بولی نااسے شاعر و نبشتہ کار اسے۔ شاعری نا علم عروض نا ذی آ اونا نثر نا کتاب اس ہم ہرے، شاعری تا کتاباک خوانوک آتیکن ساڑی او۔ اندن اونا افسانہ غاتہ اِراکتاب ہم شینک مسن ءُ۔اونا کتاباتے شیوان ادبی کاروان ڈاک نوشکی شینک کرینے۔ عمران فریق اندا ادبی تنظیم نا بنجاہی باسک آتیان ءِ ودا تنظیم ءِ مونی دننگ اٹ، دا نا شونکاری ٹی اونا نا بھلو دُو اس مسونے و دسکان ہرے۔
عمران فریق ناہنکین زیباغا نوشکے نا مہروان آ ڈغار ڈاک ءِ ۔ کس اسے مہر ءِ خڑک آن خنوہی ءِ کہ مہر دروشم اٹ امروسے ،امر خننگک۔ امر مریک، مہر ءِ درُست کننگ نا انت نشانی کو۔ تو ءُ بندغ بائیدے کہ برے ڈاک نا زرخیز آ ڈغار ءِ نظر اس شاغے و داڑے دے اس تدیفے تو تینٹ سرپند مروئے مہر و مہروانی نا دنیا غان۔
کتاب نا سر پنہ آ ںظر اس سرسری شاغسہ مونی گدرینگاٹ ہو پین ایت ہسے کہ افسانہ تے خواننگ آن پد سماہ تما کہ داوڑ انتے جوڑ کرینوسرپنہ ئے۔ تبصرہ تیٹ بیرہ انداخس ہراٹ کہ دیر دیر کتاب نا باروٹ تینا خیال آتے نوشتہ کرینو۔داکان گُڈ خن تے تر کریسہ مونی پنہ اس ملاٹ تو افسانہ ’’مٹھاہی‘‘ نا نیام آ سر مسوسُٹ۔ خیر افسانہ ءِ شروع کریٹ تو بے اختیار خوانسہ کریٹ۔ سنگت آک بسُر نماز آن ولے ای اندن گوہنگاسُٹ چلو نا ارمانی آ قصہ تون کہ کنے سنگت آتا بننگ نا درک ہم لگیتو۔ دا افسانہ ءِ خواننگ آن پد کنے اندن لگا کہ دا گلگت نا تنویر ضیاء ؔنا کسہ ءِ ہرادے عمران باز وخت مالو قلم ٹی بند کرینے افسانہ نا دروشم تسونے۔ چُناک ایون تو اسے گڑا ءِ اُستے کپسہ۔ اگہ سہب نا ایرا چُنا جنگ لگر تو دیگر نا بغیر سوج وسلہ غان اوار مریرہ۔ ہزار آ کاریم تے پا چُناءِ خوشی خوشی اٹ کیک تا۔ اندا گڑا چنا ءِ چنا جوڑ کیک۔ ولے دا افسانہ ءِ خواننگ آن گُڈ کنے اندن لگا کہ دا ہم ننا معاشرہ نا بھلا کمبوتی تیان اسٹ ئے کہ نن چُنا نا خف تیان ملی ٹی ہمو ایت آتے شاغینہ ہرافتہ اچو فاہدہ اس اف ولے نسخان ضرور ارے۔ نسخان دادے کہ باز وخت دا ایت آتا باریم داخہ در کُبین مریک کہ چُنا نا چُنکا اُست دا باریم ءِ سگنگ کپک و اُست ترخ مریک، کہک کائک۔ داکسہ بیرہ چلو و تنویرضیاء نا اف بلکہ ننا راج و سماج اٹی ہر اسے غریب، بے وس و بے کس آ چُنا نا ءِ ۔ چُنکا معصوم آ چُناتا قاتل نن بلّا کُن کہ دوننگا واقعہ و قصہ تے آ نن افسوز و ارمان تو کینہ ولے دا ایتے اِچ سُرفپنہ، دا گڑا نا ذی آ غور کپہ نا۔ دا اسے راجی و سماجی ویل اسے ہرادے خلاس کننگ نا گُرج ارے۔
دا افسانہ ءِ خواننگان گُڈ کتاب ءِ سنگت آتا پاننگ آ کُبینو اُست اسے اٹ بند کریٹ ولے دا کتاب ءِ پورا خواننگ ناپکا ءُ ارادہ اس کریٹ سنگت آن ہم خوندی کریٹ کہ دادے ایسر کروئی کنے۔ شام نا اُراغے بننگ و دیخہ دم کشنگ آن پد بس دوارا ای اسُٹ عمران فریق نا دا کتاب ئس۔ مٹھاہی ایرٹمی افسانہ ءِ کتاب ٹی۔ تو ای تینتون پاریٹ کہ اولی افسانہ ءِ خوانیو ولدا مونی کاوہ ایلو افسانہ تا کُنڈا۔ اولیکو افسانہ غان بنا کریٹ۔ چاکر پنی سینا کسہ اس، ہرانا اسٹ ءُ مار اس مرید پنی ءُ ہسوکا۔ چاکر ارمانی اس سوریائی (شامی) مسڑ اس برام کننگ کِن۔ داکان پد انت مس کسہ ٹی اوفتے خوانتوٹ۔ دا اِرا پن تو بلوچ آتا تاریخٹ اسے جا بننگ و کننگ کن لازم و ملزوم مسونو یا کننگانو۔ خیر مچٹ اُست کنا پِٹا واہم مونی خواننگ نا کوشست کریٹ ولے مونی خواننگ کن اُستے راضی کننگ کتوٹ۔ بس دا کسہ ءِ انداڑے اِلاٹ ولدا اِچ پدی چک خلتوٹ ایکن تا کہ آخیر ءِ امر مریک۔ مننگ کیک چاکر و مرید نا پن تے شعر وکسہ آتیٹ اوفتا اصل داستان آن بیدس باز خوانانُٹ اندا وجہ غان کنا اُست پاتو دا افسانہ ءِ پورا خواننگ کِن۔ انتیکہ کنے معلوم اس کہ عمران فریق نا قصہ نا آخیر چاکر و مرید نا مالو مروکا زکر آتیان جتا مرو ولے واہم خواننگ کن اُست منیتو۔
ایلوہرا وجہ کنے لگنگے، ہرا نا سوب آن ای اولی افسانہ ہو مُسے پین افسانہ پورا خواننگ کتوٹ ہو دادے کہ فریق نا افسانہ غاک عموما ایلو افسانہ تیان مُرغُن ہو۔ ای عام و خاص افسانہ غاتے داخہ مُرغُن خنتانُٹ۔ مرو داکان مُرغنو افسانہ ولے ای دسکان خنتانُٹ و خوانتانُٹ دا کنا کمبوتی مننگ کیک ولے کنا حساب اٹ افسانہ ہمو تم استٹ جاغہ کیک ہراتم بندغ اسے وار ءِ پورئو خوانے تا۔اگہ افسانہ کچ آن تینا زیات مسک تو اوٹی کسہ نا تسلسل ءِ برقرار تخنگ ہم نوشتہ کار کن امتحان آن کم اف۔ عمران فریق دا خطرہ ء ہرفنگ نا امتحان ٹی جوانی اٹ پاس تو مسونے ولے ’’تینا‘‘ و’’ پیرہ نا ہُچ‘‘دا ہرتوما افسانہ تیٹی کچ آن زیات مُرغنی نا احساس ضرور مریک خوانوک ءِ ۔ دا کتاب ٹی ساڑی کُل آن چُنکا افسانہ ’’احساس‘‘ چار(۴) پنہ ناسے۔ افسانہ ناول آن بار مفک کہ دیخس دیخسے ءِ بندغ خوانے تا۔ کناخیال اٹ دیخہ دیخہ خواننگٹ افسانہ نا ہمو تاثیر سلپک ہرا اثرءِ قاری نا مغز ءِ نوشتہ کار شاغنگ نا کوشست اٹ افسانہ ءِ تخلیق کیک۔ افسانہ نا مسخت خوانوک ءِ چُنکوکسہ سیٹی تینا زانت و تجربہ غان گچینو سبخ و آگاہی اس تننگ نا کوشست مریک۔ اندا سوب آن تو افسانہ کچ اٹی چُنک مریک اندن افسانہ اسہ نشست اٹ خواننگ نا صنف اسے۔ افسانہ باہدے کچ اٹ انداخس مرے کہ اسے وار نا خواننگٹ خوانوک کسہ ءِ اول آن آخیر اسکان مسخت تون آوار پُہہ مریسہ و خوانسہ کاءِ ۔ دُن مف کہ افسانہ داخہ مُرغُن مرے کے خوانوک آخیر اسکان سرمریسہ گوڑینگے کہ قصہ شروع ہراکان انتے امر مسک اندن دادے تخلیق و نوشتہ کننگ نا مسخت و سوب انت مسونے!
دا گڑا تیان بیدس عمران فریق نا افسانہ غاک براہوئی زبان نا ایلو افسانہ غاتیان جتا اسُر و کنے زیات دوست بسُر ہو اوفتا زیبائی اٹ بیان کننگ تون اوار۔ ہرا وڑ کہ عمران تیناکسہ تیٹی منظر کشی ءِ کرینے ہو بے مٹ و بے مثال ءِ ۔ خلقی آ سرحال نا رنگ آتیٹ، جیڑہ و خوشی، جوانی و بدی، ہست و نیست، ارمان و آسراتی تے ہرادروشم اٹ عمران فریق نوشت اٹ تینا بیان کرینے او وڑ ای تو پاوہ کس ئس داسکان اتنگ کتانے یا کنا خنتا مون آن دنو نوشت اس تدنگتانے، کنے باز دوست بس عمران نا کسہ و کردار نا حساب اٹ اندازِ بیان۔ عمران فریق تینا افسانہ نا ہر کردار ءِ ہمو زُبان ءِ تننگ نا کوشست کرینے ہرادے ہمو کردار اگہ حقیقت اٹ مروس تو ضرور تخاکا۔ مثال کن اونا کتاب ٹی دمی (۱۰)افسانہ ’’بھلا باوہ‘‘ ٹی مرکزی کردار منان ہراکہ انگریزی نا استاد اسے۔ اونا اسے ہیت اسے:
’’منان خاموشی اٹ، نہ دنو ہیت ئس اف باوہ ولے او کنے آن ایج ٹی بھلن ءِ او نالمہ ہم اودے لاہک کتوکہ۔اونا ذی آ نمتون فاہٹ کریکہ۔‘‘
عمران فریق نا افسانہ تا زیبائی اونا گچین کروکا سرحال اوفتے بیان کننگ دا جتائی نا سوب آن ءِ ۔
براہوئی بولی نا تاریخ اٹ بیدس شاعری آن ادب نا ایلو سرحال آک کُل پُوسکُن ہو۔ افسانہ نوشتہ کننگ ہم مُتکنو سرحال اس اف براہوئی بولی ٹی ولے عمران فریق نا افسانہ تے خواننگ آن پد اندن لگک افسانہ لکھنگ نا سرحال براہوئی بولی ٹی پُوسکُن ارے ولے باز زُو پُختہی و پینگُنی آ سر مرو افسانہ نوشت کننگ نا جہان اٹ۔ عمران تینا افسانہ آتیٹ ننا ڈیہہ نا خلقی آ رنگ آتے باز جوانی اٹ پُوسکُنا دور نا افسانہ نوشتہ کننگ نا طریقہ اٹ ہمگرنچ و اوار کرینے۔ اندا گڑا عمران نا افسانہ تے براہوئی زبان نا ایلو افسانہ تیان جتا و زیبا کرینے۔ کنا دا کتاب ءِ خواننگ نا سوب اندادے۔ دا کتاب ءِ تینا خیالاتے درشان کننگ نا سوب ہم اندادے۔
براہوئی بولی ءِ پُہہ مروک و خوانوک آتیکن دا اسے گچینو ٹیکی اسے۔ باہدے ننا براہوئی خوانندہ غا مخلوق تینا ذمہ واری پُہہ مریسہ دا ہنینا لمئی بولی ٹی نوشتہ کتاب آتے خوانن و خوانفن۔ تینا بولی زندہ تخنگ کن جہد کروکاتا اُست بَڈی ءِ کین و اوفتون دا جہد اٹ ہم کوپہ و ہم گام مرین۔ تینا بولی ٹی نن اخس نزور مسونن یا مریسہ اُن، ننا راج ٹی پاننگوک ایلو بولی تا اثر ننا بولی آ اخس زیات ءِ ہو گڑا ءِ نُم دا جاچ و کتاب اٹ ضرور خنورے۔ اینگے ایہن ہم ننے بے بولی کننگ و پین بولی تا گواچی کننگ نا سازش آک کم مننگ اف اس۔ تو بائیدے نن تینا بولی نا رکھ کن دا ذمہ واری ءِ ہرفن کہ تینا بولی ٹی ہیت کننگ آن بیدس خوانینہ و نوشتہ کینہ۔ وتینا لمہی بولی ء مرگ آن رکھیسہ زند نا کُنڈا دینا۔
کُل آن آخیر ٹی عمران فریق آن دُو تفوک بشخنداری خواوہ مننگ کیک کنا دا لوظ آتیان اُست ہُسونی اس مرو۔
